معرفی رشته فلوشیپ فوق تخصصی درد

مقدمه : درد يكي از نشانه هايي است كه از آغاز پيدايش بشر همواره در زندگي او نقش اساسي بازي مي كرده است و براي مهار آن از همان ابتدا روش هاي گوناگوني شامل استفاده از خاصيت دارويي گياهان، گرما درماني، نور درماني، سرما درماني، ماساژ درماني، استقاده از داروهاي گوناگون، طب سوزني و … مي شده است.

روش هاي كنترل درد در شاخه هاي گوناگون پزشكي در طي ساليان دراز دگرگوني هاي زيادي پيدا كرده است كه منجر به ايجاد يك رشته تخصصي براي شناخت و كنترل دردهاي حاد و مزمن ايجاد شده است.

فلوشيپ فوق تخصصي درد رشته اي است كه پزشكان متخصص اين رشته به شناسايي و كنترل دردهاي حاد و مزمن مي پردازند. در اين رشته با استفاده از روش هاي تشخيصي مرسوم مانند تصوير برداري مغناطيسي ( ام آر آي )، سيتي اسكن، عكس هاي راديولوژي تشخيصي و همچنين استفاده از روش هاي اختصاصي همچون بلوك هاي تشخيصي افتراقي، تزريق در نقاط ماشه اي و… استفاده مي كنند.

برای نمونه : دردهاي سرطاني يكي از عمده ترين مباحثي است كه در رشته فوق تخصصي درد به آن پرداخته مي شود. يك بيمار دچار بدخيمي درگير با مسائلي همچون اضطراب، افسردگي، خستگي، تهوع، استفراغ، رنج عمومي و دردهاي خاص ناشي از يك توده بدخيم مي باشد. بيمار سرطاني نه تنها دچار درد عمومي و يا منطقه اي ناشي از تهاجم تومور به بافت هاي مختلف مي باشد بلكه اكثر روش هاي درماني سرطان كه اجتناب ناپذير مي باشند مي توانند براي بيمار درد ايجاد كنند. مانند : شيمي درماني، راديوتراپي و دارو درماني هاي عمومي. از آنجايي كه بيمار سرطاني دچار چند الگوي دردناك مانند درد نوروپاتيك ( به دردي گويند كه ناشي از آسيب رشته هاي عصبي به طريق شيميايي، مكانيكي و حرارتي مي باشد )، دردهاي نوسيسپتيو ( به دردي گويند كه ناشي از تحريك اعصاب و اندام بدليل مواد ترشح شده آسيب رسان مي باشد )، دردهاي احشايي ( دردي را گويند كه بدليل درگيري دستگاه عصبي سمپاتيك و بافت هاي داخلي بدن مي باشد )، دردهاي سوماتيك ( به دردي گويند كه ناشي از آسيب موضعي يك اندام مي باشد )، دردهاي استخواني ( به دردهايي گويند كه شخص بيمار بدليل تهاجم تومور يا شيمي درماني يا تخريب خونسازي مغز استخوان ايجاد مي شود ) مي­باشد. با توجه به مطالب گفته شده خانواده هاي محترم به خوبي در مي يابند كه كنترل دردهاي حاد ( به دردي گويند كه بدليل يك آسيب تازه مثل خونريزي تازه، سوختگي تازه، تهاجم تومور به يك محل تازه، درگير شدن اعصاب توسط تومور، رها شدن مواد التهاب زا ناشي از شيمي درماني مي­باشد) و دردهاي مزمن بيمار سرطاني نياز به يك برخورد اصولي و علمي دارد كه همكاري نزديك پزشك متخصص درد و نزديكان بيمار و خود بيمار را مي خواهد.

چرا درد ؟

آيا مي دانيد بر خلاف تصور برخي از افراد جامعه كه تحمل درد را اجتناب ناپذير دانسته و ان را امري عادي مي پندارند وجود درد در بدن چه بصورت حاد و چه بصورت مزمن عوارضي را ايجاد مي كند كه مي­تواند سبب تخريب وضعيت رواني شخص تا وضعيت جسمي او گردد.

تخريب رواني بيمار بدليل درد

بيمار دردمند بدليل وجود رنج عمومي و تحريك ناشي از ترشح مواد آسيب رسان دچار بي قراري، بي خوابي و كاهش عملكرد جسمي و همچنين عدم تمركز كافي براي كارهاي روزانه و ادامه سير زندگي طبيعي و يا درمان درد خود مي­شود. بيماري كه بدليل درد خواب كافي ندارد مغز او استراحت نمي كند و با عدم تجديد قواي روحي و جسمي روز بعدي يا زمان پس از استراحت را شروع مي كند. خستگي ايجاد شده ناشي از عدم استراحت كافي تمركز و عملكرد شخص را دچار اختلال مي­كند سپس چرخه درد در بدن بيمار بر اين عوارض افزوده و استراحت بعدي بيمار را نيز دچار اختلال مي­كند  و پس از آن با ايجاد يك چرخه درد ← بيخوابي ← درد ← عدم تمركز ← درد ← بيخوابي ← عدم تمركز منجر به يك خستگي مزمن و احساس افسردگي يا اضطراب در بيمار مي كند كه سير زندگي طبيعي و ادامه درمان بيمار را دچار اختلال مي­كند .

تخريب جسمي ناشي از درد

پديده درد به واسطه ترشح موادي همچون هيستامين، برادي­كينين، لوكوترين، پروستاگلاندين، اينترلوكين، پتاسيم و ماده دردزاي پي سبب درگيري دستگاههاي گوناگون بدن مي­گردد. بطور عمومي شخص دچار يك بي­قراري، تهوع، اضطراب، تپش قلب، احساس سوزش، احساس گرماي ناراحت كننده، احساس فشار و تنش، افزايش ضربان قلب و مشكلات گوارشي و مشكلات تنفسي مي­كند درد بطور حاد مي­تواند سبب تنگي عروق در مغز و قلب شده شخص را مستعد عوارض ايسكمي در قلب و مغز كند با اختلال اكسيژن رساني به دستگاه تنفسي باعث كمبود اكسيژن رساني به اندام هاي حياتي مي­شود و به ترتيب سبب افزايش فشار داخل مغز، فشار داخل چشم، افزايش نياز قلب به اكسيژن، افزايش سوختن پروتئين هاي بدن، كاهش حركات دستگاه گوارش و افزايش يبوست، احتباس ادرار، اختلال در دستگاه خونساز بدن با چسبيدن پلاكت ها به يكديگر و از طرفي كم كاري پلاكت ها و افزايش احتمال خونريزي پس از عمل، افزايش احتمال عفونت و تاخير در ترميم زخم مي­گردد و درد مزمن نيز به نوبه خود بيمار را دچار يك خستگي مزمن، افسردگي، كاهش عملكرد و توانايي شخص در انجام كارهاي روزمره و … مي­كند از اين روي كنترل درد حاد و مزمن نه تنها امري لازم و ضروري است بلكه براي حفظ زندگي شخص بسيار حياتي است.

فهرست خدمات قابل ارائه  

1. اداره دردهاي حاد و پس از اعمال جراحي
2. اداره دردهاي ناشي از سوختگي
3. اداره دردهاي ناشي از بيماري داسي شكل
4. اقدامات تشخيصي و درماني سردردهاي حاد
5. اقدامات تشخيصي و درماني جهت دردهاي نوروپاتيك :

الف- ارزيابي نوروپاتي هاي اعصاب محيطي

ب- كنترل دردهاي حاد و مزمن ناشي از زونا

ج- ارزيابي و اداره دردهاي ناشي از سندرم هاي درد ناحيه اي پيچيده

د- كنترل دردهاي ناشي از قطع اندام

1. اداره دردهاي وابسته به سرطان

الف- بلوك هاي عصبي تشخيصي و درماني در اعصاب محيطي ومركزي

ب- بلوك دستگاه عصبي سمپاتيك براي دردهاي احشايي ( دردهاي سر و گردن، دردهاي شكمي، لگني و اندام ها )

1. اداره دردهاي عضلاني اسكلتي

الف- كنترل دردهاي ناشي از سندرم درد مايوفيشيال

ب- كنترل دردهاي ناشي از بيماري فيبروميالژي

ج- دردهاي ناشي از استئوآرتريت

1. كنترل دردهاي ناحيه اي مزمن

الف- سردردها ( ميگرن، سردردهاي تنشي، سردردهاي خوشه اي، سردردهاي ناشي از دارو، درد عصب سه قلو ]درد ناحيه سر، صورت و آرواره [، دردهاي ناشي اذ عصب پشت سري و…

 ب- دردهاي مزمن ناشي از شانه و گردن ( دردهاي ناشي از آسيب شبكه عصبي گردن و بازو، التهاب مفصل شانه، التهاب تاندونهاي عضلات شانه و بازو )

ج- دردهاي مزمن آرنج ( دردهاي ناشي از درگيري اعصاب و مفصل آرنج )

د- دردهاي مزمن مچ دست

ذ- دردهاي كمري مزمن و حاد

ر- دردهاي ناحيه لگن و تناسلي

ز- دردهاي شكمي و ناحيه اي ران

ژ- دردهاي زانو و مچ پا

همچنين در اتاق عمل درد،  اقدامات كنترل دردهاي حاد و مزمن با استفاده از تحريك الكتريكي اعصاب از طريق پوست ( TENS )، بلوك هاي عصبي محيطي و مركزي، اپيدوروسكوپي ( تشخيص و درمان چسبندگي هاي فضاي اپيدورال به دنبال جراحي ستون فقرات يا تهاجم تومور )، كارگزاري پمپ هاي بي درد سازي داخل نخاعي و فضاي اپيدورال و همچنين بوتاكس درماني ( تزريق بوتاكس جهت سردردهاي سركش، دردهاي عضلاني و اسپاسم ) نيز انجام مي گيرد.